یئنی قاپی – ائل بیلیمی
خبرلر-یازی‌لار / یازی‌لار / میثری قیلینج / دوکتور فیروز سیمین‌فر
میثری قیلینج:
اوجورکی بیلیریک کور اوغلو داستانینـدا کور اوغلونون آتاسی کور اوغلویا آت ایلا قیلینج تداریکی گؤرموشدو و اونـا یاپدیردیغی قیلینجـین آدی “میثری” قیلینج اولموشدور. ایندی بیز ایسته‌ییریک بو آدین اوستونـده دایاناق .نییه بو قیلینجا “میثری قیلینج” آدی وئریلیبدیر؟
نیجه کی داستانـدان بیلیریک کور اوغلونون آتاسی، ” آلی کیشی ” بو قیلینجی گؤیـدن دوشن بیر داشـین پارچالاریندان دوزلتدیرمیش‌دیر و چوخ موحکم بیر دمیر داشینـدان اولدوغونا گؤره قاباقکی دمیر قیلینج‌لاری دوغراییردی.
بیلیریک کی چوخ چوخ قدیم دؤورلرین اینانجیـنا گؤره اینسان‌لار تانری‌نی گؤیده بیلیب و اورادان یئره گلن نسنه‌لری تانری طرفینـدن یئره گؤندریلمه‌سینه اینانیردیر‌لار و او گؤیـدن دوشن داش کی آلی کیشی اوندان قیلینج چکدیرمیش‌دیر اونودا تانری‌نین طرفینـدن گلدیگینه ایناندیقلارینا گؤره اونو قوتسال و اوستون بیر دمیر بیلیردیرلر.
بیلدیگیمیزه گؤره قدیم تورک‌لر گؤک تانری‌سینا اینانیب و زامان زامان اونا موختلیف آدلار وئرمیشدیلر ، بیزیم بؤلگه‌میزده یاشایان اینسان‌لار زردوش دینینـدن قاباق اوزون موددت یایقین اولان میترائیسم یا مهرپرستی آدلی بیر دینـه اینانیرمیش‌لار کی او دینـده مئهر(مئثر،میثیر،میترا،میثرا) تانریجاسی سیتاییش اولارمیش و اونون سیمگه‌سی ده گونش و یا گون ایمیش و گؤیـدن یئره ، گلن شئی‌لری ده میثر یا میهر طرفینـدن گلن بیر شئی حساب ائدرمیشلر و او شئیـه آد قویانـدا اونو مئهر و یا میثر تانریجاسینا منسوب ائدرمیشلر و او اوزدن بو قیلنجـین آدینا “میثری قیلینج” دئمیشلر. او قیلینجین کسگین‌لیگینی ده تانری‌نین طرفینـدن وئریلن بیر گوج بیلیب و او قیلینجین صاحیبینه اوغور و گوج گتیرمه‌سینه اینانارمیشلار.
باستان شوناس‌لارین ائتدیکلری تحقیقاتا گؤره معلوم اولوبدور کی میصیر فیرووون‌لارینـدان اولان “توتنخامون”ون یانینـدا قویولان قیلینجـدا گؤگ داشینـدان دوزلمه بیر قیلینج اولوب، و میصیرلی‌لر ده فیرووون‌لار زامانی گؤگ داشینـدان قیلینج دوزلدرمیشلر.
بیر آیری باخیش دان بئله دئمک اولار کی کور اوغلونون قیلینجی‌نین دوزلمه‌سی میصیرین فیرووون‌لارین قیلینجی کیمی دوزلدیگینه گؤره و میصری‌لرین گؤگ داشینـدان دوزلتدیک‌لری کیمین دوزلدیلمه‌سینه گؤره، اونا میصری قیلینج آد ویریبلر.
بو موضوعا گئنیش باخانـدا گؤروروک کی آذربایجانـدا مئثر ویا مئهر ایله باغلی باشقا آدلاردا واردیر کی بیز بورادا بیر نئچه‌سینه ایشاره ائدیریک. ماراغا شهری‌نین یانینـدا تاپیلان بؤیوک عیبادتگاه کی اونا مئهرابه دئییلیر، ویا اینسان‌لارا قویولان مئهر ألی و مئهران، مئهریبان آدلاری، یا ساوالانـدا اولان مئهراب داشی و ماراغادا مئهر آوا کند آدی، تبریزده مئهران چایی، قئیداردا و بوستان اوادا مصر آباد آدی ایلا کند آدی، کیرماندا کویر آدی (کویر مصر) … .
یوخاریدا دئدیگیمیزه آرتیرمالییق کی مئهر ویا میثره تاپینما (مئهرپرستی، میترائیسم) اینانجی اؤز دؤورونـده چوخ یایقین بیر اینانج اولموشدور و ایران،آنادولو،آوروپا و میصیر بؤلگه‌لرینـده چوخ اوزون بیر زامان اوستون بیر اینانج اولوب و او دؤورون اینسان‌لاری میثیر تانریجاسی‌نین آدی ایلا باغلی چوخلو آدلار یارادیبلار.
بو یئر و چای و کند و …. آدلاری‌نین اوستونده دایانیب و فیکیرلـه‌شنده، بو قناعته گلمک اولور کی اوسته دئدیگیمیز کیمی بو آدلار میصیر (میثیر) تانریجاسینا نیسبت وئریلن آدلاردیر و میثیر تانریجاسینا منسوب اولان چئشیدلی آدلار بیزیم بؤلگه میزده اولدوغونا گؤره، گؤگ داشینـدان دوزلینن قیلینجین آدی دا بو تانریجایا منسوب اولان بیر آد دیر.
بو فیکیرلره گؤره کور اوغلو داستانی‌نین یارانماسی دا ،میرعلی سئییداوون دئدیگی کیمین چوخ قدیم دؤورلره عایید اولدوغو اورتایا چیخیر، و فولکولورموزون بؤیوک خزینه‌لریندن اولان بو ناغیل چوخ چوخ قدیم دؤورلرین اینانج‌لاری‌نین اؤزونـده عکس ائتدیریبدیر.
سونـدا آرتیرمالییام کی، کور اوغلونون میثری قیلینج ایلا باغلی بیر آشیق هاوامیزدا وار کی، اونا “میثری کور اوغلو” دئییرلر، و ائله بو هاوانین آدی دا کور اوغلونون قوتسال قیلینجی ایلا گؤرستدیگی شوجاعتلی دؤووشلردن گؤتورولوبدور.
“دوکتور فیروز سیمین‌فر”
نفیس سینافر
This post is also available in: TÜRKCƏ
